Een blunder van een kop op de voorpagina zoals dit weekeinde in de Volkskrant. Ik vond daar wat van op Twitter. Hier wat toelichting, want zo’n pijnlijk mislukte kop kan ieder medium overkomen. Het productieproces van kranten en de snelheid van online nieuws zitten elkaar in de weg. Zolang dagbladen nog op papier verschijnen, kan dit weer gebeuren – volgende week of pas over twee jaar.
Voor wie de ophef gemist heeft: met ‘Lastpakken zonder enige toekomstperspectief’ en een foto uit de opvangchaos bij Ter Apel wilde de Volkskrant op de voorpagina de lezer attenderen op een reportage over veiligelanders, een groep die binnen het Europese asielsysteem jarenlang rondzwerft zonder perspectief.
Aangezien je met ‘veiligelanders’ in de kop weinig lezers direct raakt, heeft de redactie gezocht naar een beter trefwoord. En met ‘lastpakken’ bleek de eerste klap een daalder waard, vanaf het moment dat de krant op de deurmat en in de app verscheen. Want na een week vol berichten over honderden buiten slapende asielzoekers, vechtpartijen en racistisch protest tegen een toekomstig asielzoekerscentrum sluit ‘lastpakken’ aan bij de gedachte dat vluchtelingen een gevaar zijn. En dus krijgt de Volkskrant onderuit de zak van lezers en opiniemakers die zo’n boodschap eerder in een ander dagblad hadden verwacht.
Wat is daar misgegaan? Ik was er niet bij, maar bij andere kranten heb ik veel voorpagina’s tot stand zien komen, en soms heb ik daar als verslaggever of eindredacteur aan meegewerkt. Over voorpagina’s wordt het meest gediscussieerd op redacties, want ze moeten de krant ‘verkopen’ in de strijd om aandacht. En op het scherp van de snede maken ook wij journalisten weleens verkeerde keuzes.
Ooit, als ik met het verleden mag beginnen, was de voorpagina gewoon de plek waar het belangrijkste nieuws van de dag stond. Dat werd minder eenvoudig toen onze dagbladen van het grote broadsheetpapier overschakelden naar het huidige tabloidformaat. Wil je in zo’n vormgeving hard nieuws brengen, dan moet daar volgens de moderne inzichten een opmerkelijke foto bij aansluiten. Dat is geen probleem bij rampen en oorlogen, maar een stuk lastiger bij het toeslagenschandaal, armoede in Nederland en gedoe op de financiële markten.
Los van de inhoud van het nieuws, zit je ook met het tempo. Tussen het afsluiten van de krantenproductie en de bezorging bij de lezer zit tegenwoordig 10 tot 12 uur, de tijd voor drukken en distributie. Ook al is het de meeste van die uren donker, het nieuws staat niet stil. De inhoud van de krant moet er dus rekening mee houden dat het nieuws doorrolt en dat leidt tot andere keuzes voor de voorpagina. Want de concurrentie heeft hetzelfde ‘gewone’ nieuws ook, alleen met eigen werk kun je je nog onderscheiden.
De zaterdagkrant is dubbel zo lastig, omdat die twee dagen lang iets te lezen moet bieden en nog eerder op de avond klaar moet zijn dan een gewone ochtendeditie. Op vrijdagavond zijn voetbalwedstrijden, rampen en beroemde sterfgevallen de nachtmerrie van elke dagbladredactie. Als ze de krant al halen, dan is dat ergens binnenin. Want de zaterdagse voorpagina is vrijwel overal omgebouwd tot een etalage van het weekendaanbod: interview met een beroemdheid, voorpublicatie, reportage, columnist, weekendbijlage, enzovoorts. Bij de Volkskrant van dit weekend stond bovenin een strook uit het magazine, rechts een blok met verhalen waar de krant trots op wil zijn, de column van Paulien Cornelisse en links het blok actueel.
Actueel, dat is de speelruimte op de voorpagina, samen met enkele nieuwspagina’s verderop in de krant. Als die tussen 18 en 20 uur worden afsloten, zijn de meeste journalisten al naar huis. Een avondploeg van enkelen, vaak merendeels freelancers, vult de gaatjes in aan de hand van een planning. En daar stond bij de Volkskrant dit keer de asielcrisis vermeld. Meestal wordt eerst de foto gekozen, daarna moet er tekst komen. Denk niet te licht over dat proces: ik heb bij een andere titel weleens zeven collega’s fel zien twisten over de woordkeuze van zo’n kop en meestal wordt ie er beter van.
In dit geval maakte de avondploeg van de Volkskrant de kop vooral scherper. En wat je er dan ook omheen zet, het grootste lettertype maakt de meeste indruk, zoals de makers van tijdschriften al heel lang weten. ‘Willem-Alexander haalt Masmeijer uit de cel’ stond bij de Privé op de cover, en daar kan geen nuance in het binnenwerk tegenop.
Nogmaals: ik was er niet bij. Maar ik heb het sterke vermoeden dat de voorpagina over de lastpakken netjes per app naar de hoofdredacteur is gestuurd, ter goedkeuring. Want zo gaat dat elders ook. Meestal op een laat moment, zo’n hoofdredacteur heeft soms minder dan een half uur om iets beters te bedenken. Pieter Klok had dus geen keus toen de twitterstorm losbarstte: hij moest zijn eigen keuze verdedigen. Al was het alleen maar vanwege de vorige kwestie bij zijn krant, een ongelukkig gekozen illustratie op de cover van een bijlage. Update zaterdagavond: daar zijn de excuses al.
En nu maar wachten op de evaluatie. Gelukkig heeft de Volkskrant een Ombudsman, een redactieraad en een mondig lezerspubliek. Die maken geen voorpaginakoppen, maar ze kunnen er wel iets van zeggen.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.
